Άννα Τακάκη: Περιδιάβαση στις αιωνόβιες ελιές της Κρήτης

Σε ένα νέο λεύκωμα και μέσα από το φωτογραφικό φακό του Στειακού φωτογράφου και ερευνητή, Μανώλη Τσαντάκη, «Οι αιωνόβιες ελιές της Κρήτης», αποκτούν αίγλη, ιστορική και πολιτισμική αξία. Ο καταξιωμένος πλέον στο χώρο του φωτογράφος, δημιουργός και άλλων λευκωμάτων που αναδεικνύουν τον τόπο και τους ανθρώπους του, διάβηκε απ’ άκρη σ’ άκρη την Κρήτη, σκαρφάλωσε σε βουνά και πλαγιές, περπάτησε κάμπους και ρεματιές, δύσβατους και άγριους τόπους για να αποτυπώσει με το φακό του τη δόξα της κρητικής φύσης, της οποίας κυρίαρχη είναι η ελιά. Πηγή ζωής, θρέψης και ευημερίας για τον Κρητικό, η ελιά, συνυφασμένη με τον τρόπο ζωής του, δένδρο που ανασαίνει δίπλα στη δική του ανάσα, ήμερο και επιβλητικό, ειρηνικό και περήφανο μα και τόσο οικείο, εμπνέει και τούτο τον Κρητικό παρατηρητή να το φωτογραφίσει, στέκοντας όχι μόνο στην εικόνα, αλλά εξερευνώντας το σε βάθος. Ιδιαίτερα τον έλκει η αιωνόβια ελιά, της Κρήτης, με τον γιγαντόσωμο κορμό, και με τα σημάδια των χρόνων, βαθιές αυλακιές ρυτίδων στο ογκώδες κορμί της. Μέσα στα δάση των ελαιώνων, σε ξερολιθιές και σε ερημιές, ελιές ξεχασμένες στο χρόνο, ελιές αιωνόβιες, στέκονται ακόμη εκεί αγέρωχες, ασπάζοντας με δέος το φως του κρητικού ήλιου και του αγέρα το όποιο φυσάτο.
Γενεές έρχονται και διαβαίνουν, οι αιώνες κυλούν κι εκείνες ιέρειες των κάμπων και των ορέων, γερά βαστούν στις ρίζες τους, ανθίζουν και καρπίζουν, εξακολουθούν να θρέφουν, να ανεβάζουν το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων, και να περνούν από χέρια σε χέρια, σεβαστές, αξιοθαύμαστες, γενναίες!
«Πες μου ελιά του αοργιού το μυστικό σου ποιο’ναι /για να φωνάξω δυνατά ενίκησά σε χρόνε!», στοχάζεται ο λαϊκός ποιητής. Κι άλλοτε πάλι κάποιοι «ανίδρωτοι λοτόμοι» θα κουρσέψουν, ή θα ρίξουν στη χωματερή λιόδεντρα που ενώ άντεξαν στους αιώνες δεν άντεξαν τη λεηλασία του ανθρώπου: Μια αυγινή σε κούρσεψαν ανίδρωτοι λοτόμοι / κι εκεί ’ναι τώρα δρόμοι διαβάτη αποσπερνέ. (Μ. Μαλακάσης).
Ανίκητη, ανένδοτη στο χρόνο η κρητική ελιά σε πολλά σημεία του νησιού μας στέκεται σύγκορμη και ροζιασμένη, ακόμη και από τα μινωικά χρόνια, όπως λέγεται για την ελιά του Καβουσίου. Κορμούς γιγάντιους, κορμούς με αυλάκια και ρόζους, κουφάλες σαν σπήλοι, σχήματα που μοιάζουν ανθρωπόμορφα ή τερατόμορφα, όλα τα έχει σμιλέψει ο πανδαμάτορας χρόνος. Κλαριά πανύψηλα, ελιές με κουτσουρεμένο κορμό, καταπράσινους ελαιώνες, ελιές κοπελιές και ελιές γηραιές μανάδες, λιομαζώματα, λιοτρίβια παλιά και νέα, όλα αποτυπώνονται ζωντανά στο νεοεκδομένο βιβλίο-λεύκωμα του Μανώλη Τσαντάκη, με επεξηγήσεις και σημειώσεις από τον ίδιο ο οποίος μέσα από μια πολυετή έρευνα αποθανάτιζε και κατέγραφε. Σε πολλές από τις φωτογραφικές έγχρωμες αποτυπώσεις του, λογοτεχνικά κείμενα, μαντινιάδες και ποιήματα σχετικά με την ελιά, προσδίδουν μια επί πλέον εις βάθος διάσταση σε ένα έργο διαχρονικό. Ο συγγραφέας-φωτογράφος, στο έργο του αναζητά και συνομιλεί με λογοτέχνες του τόπου του, αλλά και απ’ όλη την Κρήτη, οι οποίοι με τον λόγο τους πλαισιώνουν τις ζωντανές εικόνες. Πολλές φορές μάλιστα εμπνέονται από τις ίδιες τις εικόνες και έτσι υπάρχει μια καλλιτεχνική συνεργασία, μια από κοινού προσπάθεια και αυτό τον τιμά ως καλλιτέχνη και ως ευαίσθητο άνθρωπο. Πρωτίστως η αγάπη του συγγραφέα για τον γενέθλιο τόπο είναι το πρώτο ερέθισμα για δημιουργία που συνεπάγει και την προβολή του τόπου μέσω της φωτογραφίας, ακόμη και πέρα από τα σύνορα. Τούτη την αγάπη την έχει δείξει επανειλημμένα ο Μανώλης Τσαντάκης. Αν και μεγαλωμένος στην Αθήνα, δεν έπαψε να παρατηρεί και να καταγράφει στη μνήμη του εικόνες, μικρός ακόμη, που επισκεπτόταν το νησί τα καλοκαίρια. Εκείνους τους τεράστιους κορμούς που έβλεπε όταν με τους φίλους του κυνηγούσε πουλιά, και στα παιδικά του μάτια φάνταζαν Κύκλωπες, όπως λέει, που σαν τεράστια χέρια άπλωναν τους κλώνους στον ουρανό, είχε κάνει όνειρο ζωής να αποθανατίσει, όταν ύστερα από αρκετά χρόνια άρχισε να ασχολείται με τη φωτογραφία.
«Οι αιωνόβιες ελιές της Κρήτης» είναι μια δίγλωσση έκδοση από τις εκδόσεις «ΜΥΣΤΙΣ» στα ελληνικά και αγγλικά, σε μετάφραση της Βασιλικής Χατζοπούλου. Οι κρητικές ελιές έχουν πλέον χαράξει μια παγκόσμια πορεία. Είναι ένα έργο ζωής που θα μείνει να ενθυμίζει, να ευαισθητοποιεί, και να φωτίζει τις επερχόμενες γενιές, όχι μόνο της Ελλάδας. Η αιωνόβιες ελιές, ως ιστορία- φως - πολιτισμός είναι πλέον ένα έργο παγκοσμίου πολιτισμικής και ιστορικής αξίας. Καθώς κι άλλα έργα του Σητειακού φωτογράφου έχουν λάβει μέρος σε διεθνείς εκθέσεις και διαγωνισμούς, και έχουν διακριθεί, πιστεύω πως και αυτό θα έχει μια μεγάλη πορεία με στάσεις και σταθμούς. Σκοπός του έργου αυτού όπως ο ίδιος ο δημιουργός τονίζει είναι να ευαισθητοποιήσει ανθρώπους και γενικότερα αρμόδιους φορείς να κατανοήσουν και να σεβαστούν τους μοναδικούς αυτόπτες μάρτυρες της πολύπαθης ιστορίας της Κρήτης.

Αναφορές στις πρώτες σελίδες του βιβλίου έχουν κάνει οι: Τερέζα Βαλαβάνη,
ψυχολόγος, εικαστικός, συγγραφέας, πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου, «Συνομιλώντας με τον Μινωικό πολιτισμό». Δρ. κ. Σ. Χαρτζουλάκης, Γεωπόνος-Ερευνητής. Δρ. Μαρία Χναράκη, Εθνομουσικολόγος, Λαογράφος, Ανθρωπολόγος. Αντώνιος Β. Καπετάνιος, δασολόγος-περιβαλλοντολόγος, συγγραφέας, ποιητής. Θεανώ Βρέντζου-Σκορδαλάκη, Αντιπεριφερειάρχης Κρήτης Πρωτογενή Τομέα.
Το βιβλίο-λεύκωμα έχει παρουσιαστεί στη Σητεία με επιτυχία, με παρουσιαστή τον Αντώνη Ανηψητάκη, σε μια ιδιαίτερη και προσωποποιημένη θα έλεγα συνομιλία με την ελιά που εμπνεύστηκε από το δέντρο της ζωής. Προλόγισε ο πρόεδρος της Τοπικής Κοινότητας Καβουσίου κ. Γιάννης Ρεμεδιάκης ο οποίος αναφέρθηκε στην αιωνόβια ελιά του Καβουσίου. Επίσης ο ίδιος είναι πρόεδρος του κοινωνικού συνεταιρισμού «Επτάστικτος» που ασχολείται με την διάσωση των αρχαίων ελαιόδεντρων, καθώς και με την παραγωγή και εμπορία ελαιολάδου.
Μέλη του Θεάτρου της Σητείας, η Βασιλική Χατζοπούλου, η Φανή Σύρπου και η Κατερίνα Καπαρού διάβασαν και απάγγειλαν με εξαιρετικό θεατρικό ύφος ποιήματα και αποσπάσματα κειμένων.
Στην πορεία θα γίνουν κι άλλες παρουσιάσεις στο νησί.
Το βιβλίο-λεύκωμα κυκλοφορεί στα βιβλιοπωλεία της Κρήτης και επίσης καλό θα ήταν να υπάρχει σε όλους τους Ελαιοκομικούς Συνεταιρισμούς για γνώση και προβολή.
Ευχόμαστε να είναι καλοτάξιδο και καλή συνέχεια στο δημιουργό του!

Άννα Τακάκη.